कहाँ पुगेनन् नेपाली ?रोजीरोटीका लागि नामै नसुनिएका मुलुकमा
प्रशान्त महासागरको पश्चिमी क्षेत्रमा पर्ने सानो टापु हो, पलाउ । करिब २१ हजार जनसंख्या र १ सय ७७ वर्ग मिटर क्षेत्रफल रहेको यति सानो गणतान्त्रिक मुलुकलाई पाँच वर्षदेखि केही नेपालीले आफ्नो रोजगारीको गन्तव्य बनाएका छन् भन्दा धेरैलाई अचम्म लाग्न सक्छ ।
वैदेशिक रोजगार विभागको अभिलेख अनुसार ०६७ सालदेखि नै यसलाई वैदेशिक आम्दानीको स्रोत बनाएका छन्, नेपालीले । यो राष्ट्रमा १४ जना नेपालीले काम गरिरहेका छन् ।
वैदेशिक रोजगारी भन्नासाथ झट्ट खाडी राष्ट्र, मलेसिया, बहराइन, इजरायल र दक्षिण कोरियाजस्ता देशको चित्र घुम्छ, धेरैको मानसपटलमा । तर, यीबाहेक नेपाली रोजगारका लागि पुगेका यस्ता मुलुकसमेत छन्, जसको नाम प्राय: सुनिँदैन वा प्राकृतिक प्रकोप, खेलकुद, युद्ध र राजनीतिक संकट निम्तिँदा मात्रै ती राष्ट्रका नाम सुनिएका हुन्छन् ।
माथि उल्लिखित पलाउ त्यस्तै देशमध्ये एक प्रतिनिधि राष्ट्र हो, जहाँ नेपालीले आफ्नो भविष्य खोजिरहेका छन् । पलाउमा नेपाली रेस्टुराँ र होटलको कामदारका रूपमा पुगेका हुन् । विभागको अभिलेख हेर्दा लाग्छ, नेपालीले कर्मभूमि नबनाएको देश सायद यो भूगोलमा होला ।
क्यारेबियन राष्ट्रदेखि अफ्रिकी मुलुक र विभिन्न टापुसम्म नेपालीले आफ्नो पसिना बगाइरहेका छन् । “सम्भवत: नेपाली पुगेर पसिना र श्रम नबेचेको देश पाउन अब मुस्किल छ,” विभागका महानिर्देशक विश्वप्रकाश सुवेदी भन्छन् ।
१ सय १० देशमा अनुमति
विभागले १ सय १० देशमा वैदेशिक रोजगारका लागि जाने संस्थागत अनुमति दिएको छ । त्यसबाहेकका मुलुकमा समेत व्यक्तिगत तवरमा रोजगारका लागि विभागको स्वीकृति लिएर जान पाउँछन् । विभागले संस्थागत र व्यक्तिगत श्रम स्वीकृति दिएका मुलुकमध्ये नेपालले यदाकदा मात्र नाम सुनिने/पढिने ६ दर्जन राष्ट्र छानेको हो । यीमध्ये प्राय: व्यक्तिगत तवरबाट जाने रोजगारदाताको संख्या ठूलो छ । यी सबै अफ्रिकी, क्यारेबियन र टापुका राष्ट्र छन् ।
यी देशमा ०६७ सालयता मात्रै करिब चार हजार नेपाली कार्यरत छन् । साथै, संख्यासमेत क्रमश: बढ्दो छ । आर्थिक वर्ष ०६६/६७ मा ३ सय २६ जना नामै नसुनिएका मुलुकमा रोजगारका लागि पुगेकामा चालू आर्थिक वर्षको नौ महिनामा नै यो संख्या तेब्बरभन्दा बढीले वृद्धि भएको छ । आर्थिक वर्ष ०७१/७२ को चैत महिनासम्म करिब १ हजार २ सय जना श्रम गर्न त्यस्ता राष्ट्र पुगेका छन् ।
रमाइलो पक्ष के भने वैदेशिक रोजगारका लागि नेपाली पुग्ने पछिल्ला गन्तव्य नेपालजस्तै द्वन्द्व, युद्ध र हिंसाबाट ग्रस्त पृष्ठभूमि भएका मुलुकसमेत छन् । भोकमरीको समस्याबाट ग्रस्त पृष्ठभूमि भएका अफ्रिकी राष्ट्रहरूसमेत नेपालीको रोजगारदाता दरिएका छन्, अहिले ।
खास गरी अफ्रिकी राष्ट्रहरू यस्ता सूचीमा बढी छन् । युगान्डा, कंगो, केन्या, सुडान, दक्षिण सुडान, अंगोला, मोजाम्बिक, माली, रुवान्डा, सोमालिया लामो समय आन्तरिक अस्थिरता र युद्धको चपेटाबाट बिस्तारै निस्किएका मुलुक हुन्, जहाँ नेपाली कामको खोजीमा पुगेका छन् । यीमध्ये सुडान, कंगो, सोमालियामा शान्ति स्थापनार्थ नेपाली सुरक्षाकर्मी संयुक्त राष्ट्र संघीय मिसन अन्तर्गत खटिन्छन् भने युगान्डा, रुवान्डा, आइभोरी कोस्ट, पूर्वी टिमोर नेपाली सुरक्षाकर्मी मिसनमा गएका मुलुक हुन् ।
अंगोलाको १७ वर्षे युद्धमा तीन लाखले ज्यान गुमाए । सन् २००२ मा शान्ति सम्झौता भएपछि यो देशले तेल खानीबाट आर्थिक प्रगतिको बाटो लिएको हो । मोजाम्बिक १६ वर्षे गृहयुद्ध खेपेको अर्को अफ्रिकी मुलुक हो । पश्चिम अफ्रिकी मुलुक मालीसमेत कुनै समय आन्तरिक विद्रोहमा फसेको थियो । त्यहाँ लामो समय सैनिक तानाशाही कायम थियो । बुरुन्डी जातीय द्वन्द्वको भँगालोमा पसेको अफ्रिकी राष्ट्र हो । जहाँ तीन लाखभन्दा बढीले ज्यान गुमाइसकेका छन् । केन्या जातीय द्वन्द्व र राजनीतिक अस्थिरतायुक्त मुलुक थियो । तर, अहिले केन्याले बिस्तारै आर्थिक उन्नति गर्न थालेको बीबीसीको कन्ट्री प्रोफाइलमा उल्लेख छ ।
रुवान्डा तुत्सी र हुतु जातिबीचको नस्लवादी युद्धको पृष्ठभूमिबाट तंग्रँदै गरेको मुलुक हो । सोमालियासमेत द्वन्द्वग्रस्त मुलुक हो । इस्लामिक विद्रोही समूह सोमालियामा सक्रिय छन् । अलकायदाले समेत यहाँ आफ्नो सैन्य गतिविधि गर्दै आएको छ ।
नाइजेरिया अहिले पनि अस्थिर राजनीति भएको मुलुक हो । बोको हराम र अलकायदाजस्ता अतिवादी समूहले त्यहाँ हिंसा फैलाइरहेका छन् । नाइजेरिया ६० को दशकमा युद्धग्रस्त मुलुक थियो । बीबीसीका अनुसार नाइजेरियाको आधा जनसंख्या गरिबीको रेखामुनि छ । यसरी लामो आन्तरिक तथा बाह्य द्वन्द्वबाट भर्खरै तंगँ्रदै गरेका अफ्रिकी देश नेपालीको नवीन रोजगारको गन्तव्य बन्दै गएको तथ्यांकमा त देखिन्छ तर त्यहाँ उनीहरूको अवस्था कस्तो छ भन्ने राज्यलाई समेत थाहा–पत्तो छैन । विभागका महानिर्देशक सुवेदीको जवाफ अलि गैरजिम्मेवार छ । भन्छन्, “हामीले कामका लागि स्वीकृति दिने मात्रै हो । गएपछि कस्तो अवस्थामा छन् भन्ने जानकारी हुँदैन ।”
कुनैमा एक, कुनैमा तीन
वर्षमा एक वा दुई जनासम्म जाने मुलुकसमेत छन् । बहमास, जमैका, पूर्वी टिमोर, फिजी, माल्टा, लिथवानिया, गाबोनमा बढीमा तीन जनासम्मले बर्सेनि रोजगारको गन्तव्य बनाएका छन् ।
नामै नसुनिएका देश जाने नेपाली होटल, रेस्टुराँ, कृषिमा काम गर्न बढी मात्रामा जाने गरेको विभागका महानिर्देशक सुवेदी बताउँछन् । कतिपय टापु र क्यारेबियन देशमा भने पानीजहाजमा काम गर्नेसमेत छन् । सुवेदी भन्छन्, “धेरैजसो तल्लो स्तरको काममा खटिन्छन् ।”
कमाइका बारेमा भने आफूहरूलाई थाहा नभएको सुवेदी सुनाउँछन् । “साँचो अर्थमा भन्ने हो भने विभागले पासपोर्ट, भिसा र रोजगारका कागजपत्र मात्रै हेरेर जाने अनुमति दिँदै आएको छ,” उनी भन्छन्, “त्यसबाहेक थप अध्ययन र अनुसन्धान केही हुँदैन । उनीहरूको कमाइका बारेमा त झन् कहाँ थाहा हुनु ?”
थोरै नेपाली जाने यी यस्ता मुलुक हुन्, जहाँ नेपाल सरकारको कुनै पनि कूटनीतिक नियोग छैनन् । यी देशमा प्राय: व्यक्तिगत जोखिम मोलेर गएका हुन्छन् । कतिपय नेपाली मानव तस्करको फन्दामा परेर समेत ती देश पुगेका हुन् । यी देशमा गत पाँच वर्षमा करिब एक हजारलाई वैधानिकीकरण गरिएको विभागको अभिलेखमा उल्लेख छ ।
अफ्रिकी टापु मुलुक सेसेल्समा सबैभन्दा बढी नेपाली गैरकानुनी रूपमा छिरेपछि वैधानिकीकरण गरिएको छ । त्यहाँ गत वर्ष मात्रै १ सय ८ जनालाई काम गर्न पाउने गरी वैधानिकीकरण गरिएको थियो । साथै, अजरबैजान, कंगो, घाना, केन्या, अंगोला, अल्जेरिया, बेनिन, बार्बाडोस, कम्बोडिया, पूर्वी टिमोर, सेनेगल, नाइजेरिया, सुडान, स्वाजिल्यान्ड, केमान र तान्जानियामा समेत गैरकानुनी रूपमा बसोवास गरिरहेका नेपालीलाई काम गर्ने अनुमति दिइएको थियो ।
मासिक औसत १ लाख २० हजार नेपाली वैदेशिक रोजगारका लागि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट उड्ने विभागको तथ्यांक छ । त्यसमध्ये ठूलो संख्या खाडी राष्ट्र, मलेसिया र दक्षिण कोरिया जानेको छ । तर, नामै नसुनेका देशमा जाने नेपालीको अवस्था र सम्भावनाबारे भने सरकार मौन छ । आफ्ना नागरिक विश्वको कुन भूगोलमा वैध र अवैध कति छन् भन्ने लागत समेत छैन, सरकारसँग ।
मानव तस्करी बढेपछि गत १५ माघमा संसद्को सामाजिक न्याय तथा मानव अधिकार समितिले कुन कुन देशमा कति नेपाली छन् भन्ने विवरण पेस गर्न परराष्ट्र र गृहमन्त्रालयलाई भनेको थियो । तर, त्यसको जवाफसमेत सरकारले दिएको छैन ।
This is dummy text. It is not meant to be read. Accordingly, it is difficult to figure out when to end it. But then, this is dummy text. It is not meant to be read. Period.
ConversionConversion EmoticonEmoticon