सहरमा कमाउन पठाउँछन् अभिभावक’
वसन्तपुर क्षेत्रमा विभिन्न सामग्री बेच्दै एक बालक ।
भाद्र २९, २०७३- हातमा बाँसको लामो भाटा लिएर उनी काठमाडौंका विभिन्न स्थानमा घुमिरहन्छन् । उक्त बाँसको भाटामा हावा भरिएको विभिन्न किसिमका खेलौना र खानेकुरा टाँगिएका हुन्छन् । खासगरी उनी असनचोक, इन्द्रचोक, खिचापोखरी क्षेत्रमा सामान कसैले किनिदियोस् भन्ने उद्देश्यले भौंतारिरहन्छन् । भर्खरै राजधानी छिरेका उनी टुटफुट नेपाली र बज्जिकामा सबैलाई सामान किनिदिन आग्रह गर्छन् ।
रौतहट मननपुरका १२ वर्षीय चन्द्रकिशोर पासवान (नाम परिवर्तित) पाँच महिना अघि मात्र राजधानी ‘ल्याइएका’ हुन् । बिहानै खाना खाएपछि उनी साहुले दिएको सामान बेच्न निस्किन्छन् र राति ८ बजेसम्म केही नखाइ निरन्तर साहुले अह्राएको काम गरिरहन्छन् । नगरपालिकाको कर्मचारीले वसन्तपुर दरबार क्षेत्रबाट लखेटे पनि उनीहरूका आँखा छलेर सामान बेच्न पुगिहाल्छन् ।
राजधानीमा ‘सेल्सकिड्स’ अर्थात् सरसामान बेच्ने बालकको रूपमा सक्रिय उनी एक्ला होइनन्, उनका साथीहरु पनि छन् । चिडियाखाना अगाडि खानेकुरा र खेलौना बेच्न बसेका सर्लाहीका १३ वर्षीय रामभरोस तत्मा(नाम परिवर्तित) यस्ता अर्का ‘सेल्सकिड’ हुन् । उनी पनि टुटेफुटेको नेपालीमा चिडियाखाना घुम्न आएका जोडि र बालबालिकाका अगाडि गएर सामान किनिदिन अनुरोध गरिरहेका थिए । बालबालिकाका खेल्ने सामग्री र खानेकुरा बेच्दै आएका उनीहरूका मूख्य खरिदकर्ता पनि बालबालिका नै हुन् । त्यही सामान उपयोग गर्ने उमेरमा उनीहरू उक्त सामान बेच्दै हिँड्छन् ।
उनीहरूजस्ता थुप्रै बालबालिका राजधानीका सडक, पर्यटकिय स्थल, होटेल आदिमा श्रम गरिरहेका देखिन्छन् । यस्ता कार्यमा विशेषगरि बालक संलग्न भेटिन्छन् । घामपानी नभनी दिनभरी भोकै सामान बेच्ने गरेका उनीहरू परिवारलाई आर्थिक मदत गर्न पैसा कमाउन श्रम गरेको बताउँछन् ।
पासवानका अनुसार आफ्नै गाउँका विश्वनाथ यादव नामक व्यक्तिले उनलाई यहाँ ल्याएका हुन् । काम लगाइदिने भनेर उनको परिवारलाई फकाएपछि पाँच कक्षा पढै गरेका चन्द्रकिशोर विश्वनाथसँगै काठमाडौं आए । उनले यो कार्य गरेबापत मासिक ४ हजार पाइरहेका छन् । तत्मा भने दुई वर्षदेखि यहाँ यो काम गरिरहेका छन्, जसबापत उनले ७ हजार पाउने गरेको सुनाउँछन् । गाउँकै दाइ पर्नेको संगतमा काठमाडौं आएका उनको पिताको मृत्यु भएपछि ‘परिवार धान्न’ उनी काठमाडौं आए । ‘आमा अर्काको खेतमा काम गर्छिन् । उनले बुढी भएँ पाल्न सक्दिन भनिन् अनि काठमाडौं आएँ,’ उनले सुनाए ।
परिवारको गरिबी र अशिक्षाको कारणले कमै उमेरमा ‘परिवार चलाउने’ जिम्मेवारीबाट दबिएका बालबालिकामा पासवान र तत्मा पर्छन् । शिक्षा र चेतनाको अभावले आफ्ना बालबालिकालाई शहरमा काम गर्न र कमाउन पठाउने अधिकांश अभिभावक नै दोषी देखिने गरेको बालअधिकारका क्षेत्रमा संलग्न अधिकारकर्मीहरूको अनुभव छ । जोखिमपूर्ण कार्यका साथै श्रममा संलग्न बालबालिकालाई उद्धार गर्ने संस्था सम्बद्ध सर्लाहीकी बाल अधिकारकर्मी अम्बिका पौडेल अहिलेसम्मको अनुभवमा अधिकांश अभिभावकले नै कमाउन भनि बालबालिकालाई पठाउने गरेको बताउँछिन् । ‘११/१२ वर्ष पुग्नेबित्तिकै पढाउन छोडेर बालकहरूलाई श्रममा लगाउने र पैसा कमाउन घरबाट टाढा पठाउने गर्छन्,’ उनले भनिन्, ‘विशेषगरि दलित समुदायमा यस्तो प्रवृति देखिन्छ ।’ बालबालिकाको क्षेत्रमा न्यून लगानी भएकोले पनि यो क्षेत्रमा खासै प्रगती गर्न नसकिएको एक बालअधिकारकर्मीले बताए । ‘महिला तथा बालबालिका मन्त्रालय भए पनि खासमा त्यो महिला मन्त्रालय जस्तै छ । बालबालिकाको क्षेत्रमा आवश्यक रकम खर्च गर्न कञ्जुस्याईँ गरिएको देखिन्छ,’ उनले भने ।
This is dummy text. It is not meant to be read. Accordingly, it is difficult to figure out when to end it. But then, this is dummy text. It is not meant to be read. Period.
ConversionConversion EmoticonEmoticon